Η παρούσα μελέτη αφορά στην ανάπτυξη του επαγγελματικού περιγράμματος του «Εκτελωνιστή».
Εκτελωνιστής είναι το φυσικό πρόσωπο, το οποίο, σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις του νόμου 718/1977, έχει πτυχίο και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος εκτελωνιστή και αναλαμβάνει κατ’ επάγγελμα τη διενέργεια εκτελωνιστικών εργασιών για λογαριασμό και ως αντιπρόσωπος του δικαιούχου του εμπορεύματος.

Το επάγγελμα του εκτελωνιστή υπάρχει και θεσμικά ρυθμίζεται σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Η ανάγκη που υπαγόρευσε τη θεσμοθέτησή του δεν ήταν τόσο η διευκόλυνση των εμπόρων και των επιχειρήσεων για άρτια και ταχεία ολοκλήρωση των εκτελωνιστικών εργασιών. Ήταν κυρίως η ανάγκη συνεργασίας της Τελωνειακής Υπηρεσίας με έμπειρους στις τελωνειακές διαδικασίες και διατυπώσεις και γνώστες του
τελωνειακού και δασμολογικού νομικού πλαισίου, οι οποίοι με τις γνώσεις και την εμπειρία τους αλλά κυρίως με την ατομική τους ευθύνη μπορούν να εγγυηθούν τα δημοσιονομικά συμφέροντα της χώρας, (είσπραξη δασμών και φόρων), την ασφάλεια των πολιτών της αλλά και την υποστήριξη και απρόσκοπτη λειτουργία του νόμιμου διεθνούς εμπορίου.

Στην Ελλάδα το επάγγελμα εμφανίστηκε τα τέλη του 19ου αιώνα και θεσμοθετήθηκε πρώτη φορά το έτος 1925. Το θεσμικό πλαίσιο τροποποιήθηκε κατά καιρούς με διατάξεις νόμων και διαταγμάτων. Η τελευταία εκ βάθρων συνολική αναθέσμιση του επαγγέλματος πραγματοποιήθηκε με το νόμο 718/77 «περί εκτελωνιστών». Πρόκειται για το κείμενο το οποίο ολοκληρωμένα ρυθμίζει για το επάγγελμα τις προϋποθέσεις εισόδου, εξόδου και άσκησής του, τη νομική μορφή της επαγγελματικής δραστηριότητας και το αντικείμενό της, τις αρμοδιότητες των εκτελωνιστών και το εύρος αυτών, τη δεοντολογία και τους κανόνες άσκησης του επαγγέλματος, τις μορφές και τη διαδικασία ελέγχου, τις συνέπειες αντιεπαγγελματικής ή αντιπειθαρχικής συμπεριφοράς , κλπ

Το επάγγελμα γνώρισε μεγάλη άνθιση, παρακολουθώντας τη διεθνή εμπορική δραστηριότητα της χώρας μας, ιδίως μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Από την 1-1-1993 η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η κατάργηση των διατυπώσεων στην ενδοκοινοτική διακίνηση των κοινοτικών εμπορευμάτων είχε δραματικές επιπτώσεις στην
επαγγελματική δραστηριότητα των εκτελωνιστών, δραστηριότητα η οποία πρόσθετα μειώνεται λόγω της περαιτέρω διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της απλούστευσης των προβλεπόμενων για τα μη κοινοτικά εμπορεύματα τελωνειακών διαδικασιών, της λειτουργίας του ηλεκτρονικού τελωνείου και άλλων αλλαγών, που δρομολογούνται στο πλαίσιο του Εκσυγχρονισμένου Κοινοτικού Τελωνειακού Κώδικα που πρόκειται να τεθεί σε ισχύ, (καν. 450/2008).

Οι εξελίξεις αυτές επιβάλλουν αναθεώρηση της παρούσας μελέτης, καθόσον στο πλαίσιο των διατάξεων του Εκσυγχρονισμένου Τελωνειακού Κώδικα και των διατάξεων εφαρμογής, που θα εκδοθούν στη συνέχεια, διαμορφώνονται νέοι κανόνες λειτουργίας των τελωνειακών αντιπροσώπων, που στην Ελλάδα είναι οι εκτελωνιστές.

Σήμερα, παρόλο που οι σύγχρονες εξελίξεις στο διεθνές εμπόριο και κυρίως η αναθέσπιση του ευρωπαϊκού τελωνειακού δικαίου συμπιέζουν το αντικείμενο της επαγγελματικής δραστηριότητας των εκτελωνιστών, εκτιμάται ότι ο ρόλος τους εξακολουθεί να παραμένει σημαντικός: Ο εκτελωνιστής είναι ο πολύτιμος εμπειρογνώμονας και τελωνειακός σύμβουλος, ο οποίος ως γνώστης του πολύπλοκου τελωνειακού και δασμοφορολογικού νομικού πλαισίου, εξακολουθεί να διαδραματίζει αναβαθμισμένα το ρόλο που η οικονομική και νομική αποστολή του επαγγέλματος του επιφύλαξε, ήδη από τη καθιέρωσή του.